آمالگام و کامپوزیت دندان‌ها از جمله جواهرات قیمتی دهان ما هستند که حفظ و نگهداری آنها بسیار اهمیت دارد. یکی از مشکلات شایعی که ممکن است در دندان‌ها به وجود آید، پوسیدگی دندان است. در این مقاله، به توضیح درباره پوسیدگی دندان و راهکارهای ترمیمی آن می‌پردازیم. همچنین دو نوع ماده ترمیمی به نام‌های کامپوزیت و آمالگام را مقایسه می‌کنیم.
پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان یک فرایند تخریبی است که به طور طبیعی و به‌مرورزمان در دندان‌ها رخ می‌دهد. این فرایند به‌وسیله باکتری‌ها و اسیدهای تولید شده از فرایند تخمیر قندها آغاز می‌شود. این میکروب‌ها در دهان وجود دارند و به‌عنوان پلاک دندانی شناخته می‌شوند. زمانی که پلاک به دندان‌ها می‌چسبد و با باقیمانده مواد غذایی ترکیب می‌شود، اسیدهایی تولید می‌کنند که مواد معدنی دندان را تخریب می‌کنند. این فرایند باعث تضعیف و آسیب به دندان می‌شود و معمولاً با درد در هنگام خوردن مواد غذایی شیرین و سپس حساسیت به دمای مواد غذایی نظیر سرد یا گرم همراه است.
ترمیم دندان چیست؟
ترمیم دندان یکی از مفاهیم مهم در زمینه دندانپزشکی است که به‌منظور بازگرداندن سلامت و عملکرد طبیعی دندان‌های پوسیده و آسیب‌دیده انجام می‌شود. این روش به‌عنوان یک راهکار برای اصلاح دندان‌های آسیب‌دیده مورداستفاده قرار می‌گیرد و اهمیت آن در حفظ توانایی یک فرد برای استفاده صحیح از دندان‌های خود نیز دارد.
هدف اصلی از ترمیم دندان، بازگرداندن عملکرد طبیعی دندان‌ها و حفظ سلامت دهان است. وقتی یک‌دندان پوسیده یا آسیب‌دیده می‌شود، ممکن است عملکرد آن تحت‌تأثیر قرار گیرد و فرد مشکلاتی مانند درد در هنگام خوردن مواد غذایی شیرین یا حساسیت داشته باشد. در مراحل بعدی با افزایش پوسیدگی دندان‌ها ممکن است دندان‌ها سوراخ شده و تخریب بیشتری ایجاد شود. یکی از نشانه‌های دیگر پوسیدگی بوی بد دهان می‌تواند باشد که با افزایش پوسیدگی‌ها رخ می‌دهد. در برخی موارد گیر غذایی در بین دندان‌ها نشانگر وجود پوسیدگی‌ها است. درصورتی‌که به‌موقع پوسیدگی شناسایی شود می‌توان با حذف این پوسیدگی‌ها و باکتری‌ها، حفره ایجاد شده را با مواد ترمیمی پر کرد تا از پیشرفت بیشتر پوسیدگی جلوگیری کرد. درصورتی‌که این اقدام به‌موقع انجام گردد، نیازی به درمان ریشه و درد و هزینه‌های بیشتر آن نخواهد بود.
تاریخچه استفاده از مواد ترمیمی
در گذشته‌ها اولین ماده ترمیمی دندان‌ها فلزاتی نظیر سرب و طلا و نقره و پلاتین بودند. بعدها باتوجه‌به هزینه‌های بالای فلزاتی نظیر طلا، آلیاژی به نام آمالگام ابداع شد که به‌صورت گسترده استفاده گردید. باگذشت زمان و پیشرفت علم ماده‌ای به نام کامپوزیت ساخته شد که همرنگ دندان‌ها بود و زیبایی بیشتری را برای دندان‌ها ایجاد می‌کرد.
انواع مواد ترمیمی
در ترمیم دندان از دو نوع ماده ترمیمی استفاده می‌شود: آمالگام و کامپوزیت.
آمالگام
آمالگام یکی از روش‌های ترمیم دندان است که به‌عنوان یکی از گزینه‌های اصلاحی دندان‌های خلفی مورداستفاده قرار می‌گیرد. این روش توسط دندانپزشکان به‌عنوان یکی از راه‌حل‌های اصولی و مؤثر در ترمیم دندان‌ها برای ایجاد یک لبه زیبا و ساختاری قوی در دندان‌های آسیب‌دیده شناخته می‌شود.
ساختار و مواد آمالگام
آمالگام یک آلیاژی متشکل از فلزاتی همچون نقره و قلع، مس هست که در جیوه که به‌صورت مایع است مخلوط می‌شوند و در طول چند دقیقه که در حفره دندانی قرار می‌گیرند سفت و مستحکم می‌شوند.
خصوصیات آمالگام:
این ماده باتوجه‌به مواد تشکیل‌دهنده آن ارزان بوده و به‌راحتی قابل‌استفاده است.
باتوجه‌به ساختار فلزی آن از استحکام و ماندگاری بالایی برخوردار است.
ترمیم‌کردن دندان‌ها با آن آسان بوده و در طول چند دقیقه انجام می‌شود.
ساختاری فلزی دارد که می‌توان آن را پالیش کرد و نمایی نقره‌ای براق برای آن ایجاد کرد.
باتوجه‌به ساختار آن معمولاً پوسیدگی ثانویه زیر ترمیم به‌ندرت ایجاد می‌گردد.
باتوجه‌به ساختار و نمای فلزی آن مناسب برای ترمیم دندان‌های خلفی بیماران است.
کامپوزیت
کامپوزیت یکی از مواد ترمیمی بسیار مؤثر و پرکاربرد در عرصه دندانپزشکی است که در ترمیم دندان‌ها و بهبود جلوه آنها به شکل چشمگیری مؤثر است.
باگذشت زمان و مطالعاتی که روی مضرات جیوهٔ موجود در آمالگام‌ها انجام شد و علاوه‌برآن عدم وجود زیبایی مطلوب در ترمیم آمالگام و با پیشرفت‌هایی که در بهبود خواص کامپوزیت‌ها اتفاق افتاد، مواد ترمیم کامپوزیت به‌صورت گسترده در سراسر دنیا استفاده شد.
این ماده ترمیمی، به علت توانایی بی‌نظیر خود در تطابق با رنگ و شکل دندان‌ها، به دندان‌های فرد یک ظاهر طبیعی می‌بخشد. کامپوزیت به دندانپزشکان اجازه می‌دهد تا به ترمیم دندان‌های آسیب‌دیده به شکل دقیق و زیبا بپردازند به‌گونه‌ای که کامپوزیت‌ها در رنگ‌های مختلف ساخته می‌شوند و دندانپزشکان باتوجه‌به رنگ دندان‌ها می‌توانند آن را کاملاً همرنگ و متناسب با دندان‌ها انتخاب کنند. در این صورت دیگر مشخص نیست که دندان بیماران ترمیم شده و از نظر زیبایی بسیار مطلوب هستند.
این ماده ترمیمی با استفاده از فناوری‌های پیشرفته در دندانپزشکی تهیه می‌شود و در ترمیم دندان‌های متنوع، از جمله ترمیم‌های ظاهری، ترمیم دندان‌های ترک‌خورده، ترمیم دندان‌های پوسیده، و تعویض رنگ دندان‌ها با موفقیت مورداستفاده قرار می‌گیرد. باتوجه‌به این ویژگی‌ها، کامپوزیت به‌عنوان یکی از ابزارهای حیاتی در حفظ جلوه و سلامت دندان‌ها شناخته می‌شود که به افراد امکان ترمیم دندان‌های خود با زیبایی و تطابق بالا را می‌دهد. از اهمیت بالایی برخوردار است که فرایند ترمیم با کامپوزیت توسط دندانپزشکان ماهر و متخصص انجام شود تا نتیجه‌ای دائمی و رضایت‌بخش به دست آید.
خصوصیات کامپوزیت ها:
در رنگ‌های مختلف A1 و A2 وA3 تولید می‌شوند و می‌توانند کاملاً همرنگ با دندان‌ها باشند.
در استفاده از آنها بر خلاف آمالگام‌ها حساسیت تکنیکی زیادی دارند و باید بامهارت بیشتری انجام شوند
بر خلاف آمالگام‌ها جیوه ندارند و مناسب ترمیم در همه افراد هستند.
معمولاً هزینهٔ بیشتری نسبت به آمالگام‌ها دارند
در نگهداری از آنها باید دقت بیشتری کرد و نیاز به معاینات سالانه دارند تا در صورت آسیب به آنها دوباره ترمیم شوند.
نحوه استفاده و ساخت آمالگام
آمالگام‌ها، یکی از روش‌های ترمیم دندان است که توسط دندانپزشکان ساخته می‌شوند و بر روی دندان‌ها نصب می‌شوند. این فرایند به دلیل تخصصی بودن و نیاز به‌دقت بسیار بالا در ترمیم دندان‌ها، از طریق چندین جلسه انجام می‌شود تا به دندان یک ساختار محکم و زیبا داده شود.
در ابتدا، دندانپزشک به بررسی دقیق دندان موردنیاز و تعیین میزان پوسیدگی‌ها بر اساس عکس‌های رادیوگرافی تهیه شده می‌پردازد. سپس، در مراحل بعدی، دندانپزشک دندان موردنظر را برای نصب آمالگام آماده می‌کند. این کار ممکن است شامل حفر و تهیه حفره‌ای در دندان پوسیده باشد تا سطحی مناسب برای قرارگیری آمالگام فراهم شود. در تهیه حفره اصول خاصی وجود دارد که دندانپزشک بامهارت زیاد آن را انجام می‌دهد و هرگونه خطایی در ایجاد حفره باعث شکست و آسیب بعدی به آمالگام می‌شود.
سپس آمالگام که شامل پودر فلزات و مایع جیوه است در دستگاهی با سرعت بالا با هم مخلوط می‌شوند و ساختاری نرم از آمالگام ایجاد می‌شود. سپس این ماده درون حفره‌ای که ایجاد گردیده بود قرار می‌گیرد و محکم روی‌هم انباشته می‌شود. بسیار مهم است که دندانپزشک با نیروی زیاد این ماده را وارد حفرهٔ ایجاد شده کند.
پس از نصب آمالگام، دندانپزشک به تنظیم و شکل‌دهی آن می‌پردازد تا به شکل طبیعی‌تری با دندان‌های اطراف تطابق داشته باشد. این مرحله شامل تنظیم طول و شکل آمالگام می‌شود.
مراقبت‌های بعد از آمالگام:
به مدت ۲۴ ساعت با دندانی که ترمیم آمالگام شده نباید غذای سفت جوید. به مدت یک ساعت هیچ ماده غذایی خورده نشود.
درصورتی‌که ترمیم در نقطه‌ای بلند بود حتماً بعد از یک روز به دندانپزشک مراجعه شود تا اصلاح گردد.
بعد از یک روز سطح آمالگام را پالی‌اش می‌کنیم تا سطح براق‌تری برای آن فراهم گردد.
نحوه استفاده و ساخت کامپوزیت
کامپوزیت یکی از روش‌های ترمیم دندان است که بادقت بالا توسط دندانپزشکان انجام می‌شود. این روش شامل قراردادن لایه‌هایی از ماده کامپوزیت بر روی دندان پوسیده است و با استفاده از یک نور خاص آبی‌رنگ، لایه‌ها به شکل دقیقی محکم و متصل به دندان می‌شود.
در این فرایند، ابتدا دندانپزشک دندان پوسیده را آماده می‌کند. این کار شامل حفر و تمیزکردن دندان موردنظر است تا فضای مناسبی برای اعمال کامپوزیت فراهم شود.
سپس، دندانپزشک به‌صورت لایه‌لایه ماده کامپوزیت را بر روی دندان پوسیده قرار می‌دهد و هر لایه را بادقت مورد اصلاح قرار می‌دهد. این مرحله نیاز به‌دقت و حوصله دندانپزشک دارد تا کامپوزیت به شکل مطلوبی بر روی دندان قرار گیرد.
نکته جالبی که در ترمیم با کامپوزیت وجود دارد، استفاده از یک نور خاص برای سفت‌شدن کامپوزیت است. این نور باعث شروع فرایند سفتت شدن کامپوزیتی که به‌صورت خمیری شکل بود می‌شود. این مرحله اهمیت بالایی در ترمیم با کامپوزیت دارد؛ زیرا تضمین می‌کند که ترمیم به شکل محکم و ماندگاری روی دندان بماند.
در نهایت، ترمیم با کامپوزیت به دندان‌ها ظاهری طبیعی و هماهنگ با دندان‌های اطراف می‌دهد. این ماده از نظر رنگ و شکل با دندان‌های طبیعی تطابق دارد و نتیجه آن، یک‌دندان پوسیده به دندانی زیبا و طبیعی تبدیل می‌شود. ازاین‌رو، ترمیم با کامپوزیت به‌عنوان یکی از ابزارهای مؤثر در بهبود جلوه دندان‌ها و بازگرداندن زیبایی به لبخند شما شناخته می‌شود.
تفاوت آمالگام و کامپوزیت
آمالگام و کامپوزیت دو روش ترمیم دندان متفاوت هستند که از نظر استحکام یکی‌اند و آنها در نوع ماده ترمیمی و نحوه اجرای آنها تفاوت‌های مهمی دارند. این تفاوت‌ها بر تأثیر و نتیجه نهایی ترمیم دندان‌ها تأثیرگذار هستند.
آمالگام‌ها یک آلیاژ فلزی هستند که در یک حفرهٔ با اصول خاص طراحی شده قرار می‌گیرند و نمایی فلزی و نقره‌ای رنگ دارند.
در مقابل، کامپوزیت یک ماده پلاستیکی است که به‌صورت لایه‌لایه روی دندان پوسیده قرار می‌گیرد و با استفاده از یک نور خاصی سفت می‌شود. این ماده به دندان‌ها یک ظاهر طبیعی می‌دهد و به‌راحتی با رنگ دندان‌ها تطابق می‌کند.
بنابراین، تفاوت اصلی بین آمالگام و کامپوزیت در ماده ترمیمی و نحوه اجرای آنها است.
تفاوت‌های دیگری نیز وجود دارد: کامپوزیت‌ها از نظر زیبایی نسبت به آمالگام طبیعی‌تر و زیباتر به نظر می‌رسند؛ ولی درعین‌حال هزینهٔ بیشتری دارند. یکی دیگر از تفاوت‌های آنها در تکنیک اجرای آنهاست که کامپوزیت‌ها حساسیت تکنیکال بیشتری در اجرا دارند. از نظر مقاومت و استحکام هر دو ویژگی مطلوبی دارند.
هرکدام از این روش‌ها مزایا و معایب خود را دارند و انتخاب بین آنها بسته به توصیه دندانپزشک و شرایط دندان موردنظر دارد. ولی به‌صورت کلی در دندان‌های قدامی به علت مسئلهٔ زیبایی از ترمیم‌های کامپوزیتی استفاده می‌شود و در دندان‌های خلفی بسته به توصیه دندانپزشک و شرایط دندان از هر دو ماده می‌توان استفاده کرد.
نحوه ی مراقبت از آمالگام
استفاده از مسواک به‌صورت منظم:
برای حفظ آمالگام‌ها، استفاده از مسواک به‌صورت منظم و به‌صورت دقیق از اهمیت بسیاری برخوردار است. هر روز دو بار باید از مسواک استفاده کرده و دندان‌ها و آمالگام‌ها را به‌دقت تمیز کرد. برای این کار از مسواک نرم و مخصوص ترمیم‌های دندانی استفاده کنید.
استفاده از مسواک نرم:
مسواک نرم باعث جلوگیری از خراشیدگی و خدشه زدگی آمالگام‌ها می‌شود. استفاده از مسواک با سر نرم از آسیب به سطح آمالگام‌ها جلوگیری می‌کند. البته کامپوزیت‌ها بسیار حساس‌تر از آمالگام‌ها هستند و به‌دقت بیشتری در رعایت نکات نیاز دارند.
اجتناب از مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های آسیب‌زا:
برخی مواد غذایی و نوشیدنی‌ها می‌توانند به طرز مستقیم یا غیرمستقیم به دندان‌های که با آمالگام ترمیم شده‌اند آسیب برسانند. از جمله این مواد می‌توان به مواد قندی با اسیدیته بالا، نیکوتین، قهوه، و نوشابه‌ها اشاره کرد. تلاش کنید مصرف این مواد را کاهش دهید و پس از مصرف، دندان‌ها را به‌دقت بشویید.
با رعایت این راهکارها و مراقبت دقیق از آمالگام‌های خود، می‌توانید از یک درمان با طول عمر زیاد بهره‌مند شوید و از ترمیم دندان‌های خود بهترین نتیجه را بگیرید. همچنین، مراجعات منظم به دندانپزشک برای بررسی و نگهداری آمالگام‌ها نیز بسیار مفید است.
نحوه مراقبت از کامپوزیت
اجتناب از فشار زیاد:
کامپوزیت‌ها از استحکام بسیار بالایی معادل آمالگام‌ها برخوردارند. فقط درصورتی‌که کامپوزیت‌ها در لبهٔ دندان‌های قدامی در افرادی که فشارهای فکی زیادی دارند و مواد غذایی بسیار محکم مانند تخمه با دندان‌های جلو می‌جوند می‌توانند گاهی آسیب ببینند که به‌راحتی قابل‌تعمیر هستند.
پایبندی به توصیه‌های دندانپزشک:
پس از ترمیم با کامپوزیت، دندانپزشک شما ممکن است توصیه‌هایی را برای حفظ کامپوزیت به شما بدهد. این توصیه‌ها ممکن است شامل نکات مراقبت از بهداشت دهانی، تغذیه، و استفاده از مسواک و محصولات مخصوص باشد. پایبندی به این توصیه‌ها به حفظ کامپوزیت و جلوگیری از مشکلات ممکنه کمک می‌کند. در مراقبت از کامپوزیت‌ها باید حتماً از مسواک نرم استفاده شود و در بین دندان‌ها از نخ دندان به‌صورت روزانه بعد از هر وعدهٔ غذایی استفاده شود.
با رعایت این نکات ساده، می‌توانید از طریق ترمیم کامپوزیت دندانی خود به طور مؤثری از جلوه و عملکرد بهتری برخوردار شوید. حفظ دندان‌های سالم و زیبا نیاز به مراقبت دقیق دارد و توصیه‌های دندانپزشکتان اهمیت بسیاری در این موضوع دارند علاوه بر اینها کامپوزیت‌ها باید هر ۳ الی ۴ سال معاینه شوند؛ چون حساسیت بالاتری نسبت به آمالگام‌ها دارند.
نتیجه‌گیری
پوسیدگی دندان یکی از مشکلات شایع در دهان و دندانپزشکی است که معمولاً به علت فرایند تخریب مواد معدنی دندان‌ها توسط باکتری‌ها و اسیدهای تولید شده توسط آنها ایجاد می‌شود. این مشکل می‌تواند به شکل‌های مختلفی از جمله تخریب سطح دندان، درد دندان، و حساسیت به مواد غذایی ظاهر شود.
ترمیم دندان‌های پوسیده از دو روش اصلی بهره می‌برد: آمالگام و کامپوزیت. آمالگام، یک ماده ترمیمی فلزی است که توسط دندانپزشک پس از حفر دندان پوسیده بر روی دندان قرار می‌گیرد و به دندان یک ساختار محکم می‌دهد. کامپوزیت، ماده‌ای پلاستیکی است که لایه‌لایه بر روی دندان پوسیده قرار می‌گیرد و با استفاده از یک نور خاصی شروع به سفت‌شدن می‌کند. این ماده به دندان‌ها ظاهری طبیعی می‌دهد و با رنگ دندان‌ها تطابق دارد.
برای جلوگیری از پوسیدگی دندان و حفظ سلامت دندان‌ها، مراقبت منظم از دندان‌ها بسیار مهم است. این شامل استفاده منظم از مسواک نرم، استفاده از محصولات بهداشت دهانی مناسب، و اجتناب از مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های آسیب‌زا برای دندان‌ها می‌شود. همچنین، مراجعه به دندانپزشک در مواجهه با علائم پوسیدگی مانند درد و حساسیت دندانی بسیار اهمیت دارد. دندانپزشک با تشخیص زودرس و انجام ترمیم‌های مؤثر می‌تواند به حفظ سلامت دندان‌ها کمک کند. در نهایت برای تصمیم جهت انتخاب نوع ماده ترمیمی علاوه بر توضیحات موجود در مقاله می‌توان به توصیه دندانپزشک مجرب اعتماد کرد.
سوالات متداول
۱. آیا ترمیم دندان دردناک است؟
خیر. درصورتی‌که بی‌حسی موردنیاز جهت انجام درمان توسط دندانپزشک فراهم شود این درمان کاملاً بدون درد خواهد بود.
۲. آیا حساسیت به سرما گرما بعد از ترمیم‌ها عادی است؟ چه مدت‌زمان طول می‌کشد؟
ممکن است بعد از ترمیم‌های کامپوزیتی یا آمالگام حساسیت به سرما و گرما به مدت یک الی دو ماه ایجاد شود که یک عارضه طبیعی است. البته دردهای بسیار شدید ممکن است نشانگر آسیب به عصب دندان‌ها باشد و باید با دندانپزشک خود مشورت کنید.
