مفصل گیجگاهی فکی یا TMJ (TEMPRO MANDIBULAR JOINT) یکی از مفاصل حیاتی در دهان انسان است که به طور دقیق میان فک پایین و جمجمه واقع شده و نقش بسیار مهمی در فعالیت‌های روزمره دارد. این مفصل به شما این امکان را می‌دهد که حین جویدن، صحبت کردن، بلعیدن و حتی خمیازه کشیدن، فک خود را به بالا، پایین، چپ و راست حرکت دهید.
نقش مفصل گیجگاهی فکی:
جویدن غذا:
این مفصل نقشی بسیار مهم در فرآیند جویدن غذادارد. وقتی شما غذا را جویده و خرد می‌کنید، مفصل گیجگاهی فکی این حرکت‌ها را تنظیم و اجرا می‌کند. این کار باعث تبدیل غذا به تکه‌های کوچکتر و قابل گوارش میشود.
صحبت کردن:
برای تولید صداها و کلمات هنگام صحبت کردن، نیاز به حرکت فک دارید. مفصل گیجگاهی فکی نقش اساسی در ایجاد این حرکت‌ها و تنظیم صداها دارد.
حرکت‌های مختلف دهانی:
این مفصل به شما امکان می‌دهد تا فک پایینی خود را به بالا و پایین، چپ و راست حرکت دهید، که در عملکردهای مختلف دهانی نظیر خمیازه کشیدن نقش دارد.
اختلال مفصل فک گیجگاهی(TMJ):
اختلال مفصل فک گیجگاهی یک مشکل دهان و فک است که منجر به خطا در عملکرد مفصل TMJ میشود. این اختلال می‌تواند باعث علائم مختلفی شود که در زیر به آنها پرداخته میشود.
درد در منطقه گیجگاهی (TMJ):
در اختلال مفصل فکی گیجگاهی یا TMJ (Temporomandibular Joint Disorder)، یکی از علائم شایعی که ممکن است بروز کند، درد در منطقه مفصل گیجگاهی است. این درد معمولاً در نزدیکی مفصل‌های TMJ یا در منطقه جلوی گوش‌ها و گردن حس میشود. اما یک ویژگی بارز این درد این است که ممکن است به شانه ها گسترش یابد.
دشواری در باز کردن دهان:
افراد ممکن است دشواری در باز کردن دهان خود را تجربه کنند و ممکن است تا حدی محدودیت حرکت دهان داشته باشند.
صدای کلیک:
برخی افراد ممکن است صداهایی مانند کلیک از منطقه مفصل TMJ خود بشنوند.
درد در گوش:
یکی از علائمی که ممکن است در اختلال مفصل فک پایین ایجاد شود درد در ناحیه گوش است. درد ناشی از این بیماری به صورت راجعه در نواحی اطراف گوش پخش میشود.
عوامل موثر در بروز اختلال فکی گیجگاهی (TMJ)
در بروز اختلال فکی گیجگاهی یا TMJ (Temporomandibular Joint Disorder) عوامل مختلفی می‌توانند مؤثر باشند. این اختلال به علل متعددی برمی‌گردد که در زیر به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد:
تنش عضلانی:
تنش یا فشار مکرر بر روی عضلات صورت می‌تواند به اختلال TMJ منجر شود. عواملی مثل فشار ناشی ازخمیازه کشیدن با دهان بسیار باز و یا حرکات غیر نرمال فک که در بعضی افراد وجود دارد باعث این بیماری میشود. به صورت کلی محدوده ی باز کردن دهان تا حدود سه انگشت یا 3 سانتیمتر است هر گونه افزایشی بیشتر از این محدوده باعث آسیب به مفصل میشود.
آسیب و ضربه به فک:
آسیب و ضربه به فک و منطقه مفصل TMJ می‌توانند باعث ایجاد اختلال شوند. این آسیب‌ها ممکن است در نتیجه تصادفات، ورزش‌های خشن یا حتی در برخورد با سطوح سفت ایجاد شوند.
خوردن غذاها با دهان بسیار باز:
مصرف غذاهایی مثل ساندویچ و یا در گاز زدن سیب ممکن است به عضلات فک و مفصل‌های TMJ شما فشار زیادی وارد کند. اگر این فشار و تنش به صورت مکرر تکرار شود، عضلات اطراف مفصل به مدت طولانی و خارج از حد نرمال فعالیت میکنند و این باعث بروز اختلال TMJ شود.
عوامل روحی و استرس:
استرس و اضطراب شدید می‌توانند باعث ترشح هورمون هایی مثل آدرنالین و کورتیزول شود که ممکن است تنش عضلانی و اختلال TMJ را در پی داشته باشد. افرادی که به طور مداوم تحت فشار ناشی از استرس قرار دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این اختلال هستند. هورمون‌هایی که در موقع استرس تشرح میشوند ممکن است به تشدید علائم TMJ کمک کنند. علائمی مانند درد، سختی در باز کردن دهان، صداهای عجیب در مفصل، و تنش عضلاتی می‌توانند در این شرایط شدیدتر و دائمی‌تر باشند.
توصیه‌های پیشگیری از اختلال فکی گیجگاهی (TMJ)
اختلال فکی گیجگاهی یا TMJ می‌تواند با رعایت تعدادی توصیه و اقدام پیشگیرانه کاهش یابد. در ادامه به توصیه‌هایی برای پیشگیری از این اختلال اشاره میشود:
مدیریت استرس:
چون استرس و فشار ناشی از آن ممکن است به تنش عضلانی منطقه گیجگاهی و افزایش علائم TMJ منجر شود بهتر است از روش‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا، و تمرینات تنفسی استفاده کنید.
حفظ رژیم غذایی سالم:
مصرف مواد غذایی سالم و غنی از مواد مغذی باعث حفظ سلامت عضلات و مفصل‌های فکی میشود. از مصرف مواد غذایی با فیبر و ویتامین‌ها به میزان کافی در رژیم غذایی خود اطمینان حاصل کنید.
استفاده از محافظ صورت در ورزش:
اگر ورزشی مثل بوکس یا ورزش‌های تماسی انجام می‌دهید، از محافظ صورت مناسب برای مراقبت از مفصل‌های فکی استفاده کنید.
ترک عادات مضر برای مفصل:
از عادت های مضر نظیر خمیازه کشیدن با دهان بسیار باز و یا باز کردن دهان بیشتر از حد تحمل مفصل هنگام جویدن غذاها خودداری کنید.
تعهد به این توصیه‌ها و اقدامات پیشگیرانه می‌تواند به کاهش احتمال اختلال فکی گیجگاهی کمک کند و سلامت عضلات و مفصل‌های فک را حفظ کند.
درمان اختلال فکی گیجگاهی (TMJ)
درمان این اختلال بستگی به شدت و علت اصلی مشکل دارد که ممکن است شامل ترکیب متداولی از روش‌های زیر باشد:
تغییر در عادات روزمره:
اصلاح عادات روزمره که ممکن است به تنش عضلانی و افزایش علائم TMJ منجر شود، می‌تواند مفید باشد. این شامل استفاده از روش‌هایی برای کاهش استرس، جلوگیری از جویدن غیراصولی، وعادت های مضر میشود.
فیزیوتراپی:
فیزیوتراپی به معنای تمرینات تقویتی و کششی برای تقویت عضلات مختلف در منطقه گردن و فک است. این تمرینات می‌توانند به بهبود تنش عضلانی و عملکرد مفصل‌های TMJ کمک کنند.
ماساژ و طب سوزنی:
ماساژ عضلات گردن و منطقه گیجگاهی و همچنین تراپی طب سوزنی می‌توانند به کاهش تنش عضلاتی و درمان علائم TMJ کمک کنند.
جراحی:
در موارد نادر، اگر عوارض TMJ شدید باشد و به سایر روش‌ها پاسخ ندهد، ممکن است نیاز به جراحی واقعی برای تصحیح مشکل باشد.
نتیجه گیری:
اختلال فکی گیجگاهی یا TMJ (Temporomandibular Joint Disorder) یک مشکل شایع در مفصل‌های دهان و فک است که می‌تواند به عوارض جدی و ناراحتی‌های زیادی منجر شود. این مفصل حیاتی به عملکردهای مهمی نظیر جویدن، صحبت کردن، بلعیدن و حتی خمیازه کشیدن کمک می‌کند. عوارض این اختلال شامل درد در منطقه مفصل، محدودیت در باز کردن دهان، صداهای نامعمول در مفصل و حتی درد در گوش میشوند.
