بیماری‌های لثه به تدریج و در طول چندین سال ایجاد می‌شوند و می‌توانند به مرور زمان شدت بگیرند. اگر این بیماری‌ها به موقع تشخیص و درمان نشوند، ممکن است لثه و استخوان‌های اطراف دندان‌ها به طور کامل تخریب شوند و در نهایت منجر به از دست رفتن دندان‌ها شوند. این وضعیت معمولاً در نواحی خاصی مانند دندان‌های جلویی بیشتر مشاهده می‌شود.
درمان بیماری‌های لثه نیز به همان اندازه پیچیده و زمان‌بر است. برخلاف برخی از مشکلات دندانپزشکی که با یک یا چند جلسه درمان قابل حل هستند، بیماری‌های لثه نیاز به پیگیری و مراقبت مداوم دارند. درمان قطعی این بیماری‌ها با یک یا چند مراجعه به دندانپزشکی حاصل نمی‌شود. در واقع، برای دستیابی به سلامت کامل لثه‌ها، بیماران باید به طور منظم و در طی چندین سال تحت نظر دندانپزشک باشند. این پیگیری‌ها شامل معاینات دوره‌ای، مشاوره‌های تخصصی و انجام درمان‌های مختلف است.
در این مقاله، به بررسی روش‌های مختلف درمان بیماری‌های لثه خواهیم پرداخت.
روش‌های درمان التهاب لثه
بیماری‌های لثه به عنوان یکی از مشکلات شایع دهان و دندان شناخته می‌شوند که اگر به موقع و به درستی درمان نشوند، می‌توانند به مشکلات جدی‌تری منجر شوند. درمان التهاب لثه شامل چندین مرحله و روش مختلف است که هر کدام برای کنترل و کاهش عفونت و التهاب مؤثر هستند:
1. کنترل عفونت و پلاک
اولین قدم در درمان التهاب لثه، کنترل عفونت و پلاک موجود در دهان است. این مرحله شامل موارد زیر می‌شود:
مسواک زدن مناسب: استفاده از مسواک دو بار در روز به مدت دو دقیقه برای از بین بردن پلاک و باکتری‌ها ضروری است. استفاده از مسواک با پرزهای نرم و تکنیک صحیح مسواک زدن می‌تواند به بهبود وضعیت لثه‌ها کمک کند.
استفاده از نخ دندان: نخ دندان برای تمیز کردن فضاهای بین دندان‌ها و زیر خط لثه که مسواک به آن‌ها دسترسی ندارد، استفاده می‌شود. این کار به جلوگیری از تجمع پلاک در این نواحی کمک می‌کند.
استفاده از دهانشویه حاوی کلرهگزیدین: دهانشویه‌های ضدعفونی‌کننده مانند کلرهگزیدین به کاهش رشد باکتری‌ها و جلوگیری از عفونت لثه کمک می‌کنند. این دهانشویه‌ها باید طبق دستور دندانپزشک استفاده شوند.
2. جرم‌گیری و پولیش
پس از کنترل اولیه عفونت، دندانپزشک ممکن است جرم‌گیری و پولیش دندان‌ها را انجام دهد. این فرآیند شامل:
جرم‌گیری: دندانپزشک با استفاده از ابزارهای خاص، پلاک و تارتار (جرم سخت شده) را از روی دندان‌ها و زیر خط لثه برداشته و سطوح دندان‌ها را تمیز می‌کند.
پولیش: پس از جرم‌گیری، دندان‌ها پولیش می‌شوند تا سطوح آن‌ها صاف و تمیز شوند و به کاهش تجمع پلاک در آینده کمک کند.
3. درمان‌های دارویی
در برخی موارد، دندانپزشک ممکن است نیاز به تجویز داروهای ضدالتهابی یا آنتی‌بیوتیک داشته باشد تا عفونت و التهاب لثه را کنترل کند. این داروها می‌توانند به صورت موضعی (مانند ژل‌های ضدالتهاب) یا سیستمیک (مانند قرص‌ها) تجویز شوند.
4. جراحی
در موارد شدیدتر التهاب لثه، ممکن است نیاز به درمان‌های جراحی باشد. این روش‌ها شامل:
فلپ جراحی: در این روش، دندانپزشک بخشی از لثه را بلند کرده و پلاک و تارتار زیر لثه را برداشته و سپس لثه را دوباره به جای خود برمی‌گرداند.
جراحی‌های دیگر: در برخی موارد خاص، ممکن است نیاز به روش‌های جراحی دیگر مانند پیوند لثه یا استخوان برای بازسازی بافت‌های آسیب دیده باشد.
5. آموزش بهداشت دهان و دندان
آموزش بیمار درباره روش‌های صحیح مراقبت از دهان و دندان بسیار مهم است. این شامل:
آموزش روش‌های صحیح مسواک زدن: دندانپزشک باید نحوه صحیح مسواک زدن را به بیمار آموزش دهد تا اطمینان حاصل شود که تمام سطوح دندان‌ها و لثه‌ها به درستی تمیز می‌شوند.
آموزش استفاده از نخ دندان: بیمار باید یاد بگیرد که چگونه به درستی از نخ دندان استفاده کند و به بهبود وضعیت لثه‌ها کمک کند.
تشخیص و درمان بیماری لثه
درمان بیماری‌های لثه با مشاوره و معاینه متخصص لثه آغاز می‌شود تا سطح و شدت بیماری شناسایی شود. در مراحل اولیه التهاب لثه، که به آن ژنژیویت گفته می‌شود معمولاً به راحتی برطرف می‌شود. اما اگر بیماری شدت یابد و منجر به تحلیل لثه، تشکیل جرم‌های زیر لثه و تحلیل استخوان گردد، درمان پیچیده‌تر و طولانی‌تر خواهد بود. در چنین شرایطی، درمان ممکن است چندین سال طول بکشد.
ژنژیویت
ژنژیویت مرحله اولیه التهاب لثه است. در این مرحله، لثه‌ها قرمز، متورم و حساس می‌شوند و ممکن است به راحتی خونریزی کنند، به خصوص هنگام مسواک زدن یا استفاده از نخ دندان. این وضعیت معمولاً با رعایت بهداشت اصولی دهان و دندان و انجام یک جلسه جرم‌گیری و پولیش توسط دندانپزشک بهبود می‌یابد. اگر در این مرحله اقدامات لازم انجام نشود، بیماری می‌تواند پیشرفت کرده و به پریودنتیت تبدیل شود.
پریودنتیت
اگر بیمار از مرحله ژنژیویت عبور کند و به پریودنتیت دچار شود، شرایط پیچیده‌تر می‌شود. در این مرحله، التهاب افزایش یافته و باعث تشکیل جرم‌های زیادی در اطراف گردن دندان‌ها، به‌ویژه در دندان‌های فک پایین، می‌شود. این جرم‌ها با تجمع بیشتر، منجر به تحلیل لثه و استخوان‌های اطراف دندان می‌شوند، که در نهایت ممکن است باعث لق شدن و از دست دادن دندان‌ها شود.
درمان پریودنتیت
جلسات ابتدایی: جرم‌گیری و آموزش بهداشت
جرم‌گیری اولیه: در جلسات اولیه، دندانپزشک با استفاده از ابزارهای تخصصی، جرم‌ها و پلاک‌ها را از اطراف دندان‌ها و زیر خط لثه پاک می‌کند.
آموزش بهداشت دهان و دندان: آموزش بهداشت دهان و دندان مرحله‌ای بسیار مهم در درمان بیماری‌های لثه است. دندانپزشک نحوه صحیح استفاده از مسواک و نخ دندان و استفاده از دهانشویه‌های ضد باکتریایی را به بیمار توضیح می‌دهد. این اقدامات به کاهش تجمع پلاک و باکتری‌ها کمک می‌کند.
پیگیری و ارزیابی مجدد: حدود یک ماه بعد
بررسی مجدد وضعیت لثه‌ها: حدود یک ماه بعد از جرم‌گیری و آموزش بهداشت، دندانپزشک دوباره وضعیت لثه‌ها و شرایط اطراف دندان‌ها را بررسی می‌کند. در این جلسه، میزان پیشرفت درمان و رعایت بهداشت توسط بیمار ارزیابی می‌شود.
ارزیابی التهابات لثه: اگر بهداشت دهان به خوبی رعایت شده باشد، مقدار زیادی از التهاب لثه‌ها کاهش می‌یابد. در صورت بهبود، دندانپزشک ممکن است برنامه‌های درمانی تکمیلی را برای بیمار تنظیم کند.
درمان‌های تکمیلی و پیشرفته
جرم‌گیری عمیق‌تر (Scaling and Root Planing): در صورت نیاز، دندانپزشک ممکن است نیاز به جرم‌گیری عمیق‌تر و صاف کردن سطح ریشه دندان‌ها داشته باشد تا تجمع پلاک و جرم در عمق لثه‌ها کاهش یابد.
درمان‌های دارویی: در برخی موارد، استفاده از داروهای ضد التهابی یا آنتی‌بیوتیک‌ها برای کنترل عفونت و التهاب ممکن است ضروری باشد.
جراحی لثه: در موارد شدیدتر، جراحی لثه ممکن است لازم باشد تا بافت‌های آسیب‌دیده ترمیم شوند و تنگ شدگی‌های لثه برداشته شوند.
معاینات دوره‌ای: بیمار باید به طور منظم برای معاینات دوره‌ای به دندانپزشک مراجعه کند تا وضعیت لثه‌ها و دندان‌ها بررسی شود و اقدامات لازم برای پیشگیری از بازگشت بیماری انجام شود.
کورتاژ
اگر در اطراف دندان‌ها جرم‌های زیر لثه‌ای یا پاکت‌های عمیق وجود داشته باشد، دندانپزشک ممکن است اقدام به کورتاژ لثه و جرم‌گیری زیر لثه همراه با جراحی کند. در این روش دندانپزشک با استفاده از ابزارهای جراحی، جرم‌های بسیار عمیق و بافت‌های ملتهب زیر لثه را برداشته و پاکسازی می‌کند. این عمل به کاهش التهاب و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک می‌کند. بعد از انجام کورتاژ، بیمار باید هر ۳ تا ۶ ماه برای بررسی و پیگیری به دندانپزشک مراجعه کند. در این مراجعات، وضعیت لثه‌ها و دندان‌ها بررسی می‌شود و در صورت نیاز، اقدامات درمانی مجدد انجام می‌شود.همچنین بیمار باید به طور دقیق توصیه‌های بهداشتی دندانپزشک را رعایت کند. استفاده از مسواک و نخ دندان و دهانشویه‌های ضد باکتری از جمله این توصیه‌ها هستند.
پیوند لثه (FGG)
اگر پس از درمان‌های اولیه التهاب‌های لثه کاهش یابد و بیمار بهداشت دهان خود را به خوبی رعایت کند، ممکن است نیاز به ترمیم نواحی که لثه تحلیل رفته است، وجود داشته باشد. در این مرحله، دندانپزشک ممکن است از روش پیوند لثه استفاده کند.
در این روش، دندانپزشک یک قطعه لثه باکیفیت از ناحیه‌ای از دهان که بافت سالم و کافی دارد، برداشته و به ناحیه‌ای که لثه تحلیل رفته است، پیوند می‌زند. این عمل به بازسازی و تقویت لثه در ناحیه آسیب‌دیده کمک می‌کند. پس از پیوند، لثه‌ها دوباره در ناحیه پیوند زده شده بازسازی می‌شوند و بافت لثه سالم‌تر و قوی‌تری ایجاد می‌شود.
درمان بیماری‌های لثه بسیار حساس و نیازمند همکاری دقیق بیمار و دندانپزشک است. بدون رعایت بهداشت دهان و دندان توسط بیمار، حتی بهترین درمان‌های جراحی و جرم‌گیری نیز نمی‌توانند مشکل التهاب لثه را به طور کامل برطرف کنند. در غیر این صورت، بعد از چند ماه، جرم‌ها دوباره تشکیل می‌شوند و بیماری لثه با شدت بیشتری ادامه پیدا می‌کند.
نتیجه گیری
درمان بیماری‌های لثه یک فرآیند دشوار و زمان‌بر است که نیازمند تشخیص دقیق، برنامه‌ریزی درمانی مناسب و همکاری مداوم بین بیمار و دندانپزشک است. از مراحل اولیه مانند ژنژیویت که با رعایت بهداشت دهان و جرم‌گیری ساده قابل درمان است، تا مراحل پیشرفته‌تر مانند پریودنتیت که نیاز به روش‌های تخصصی‌تری همچون کورتاژ و پیوند لثه دارد، هر گام در این مسیر حیاتی است. موفقیت در درمان به رعایت دقیق توصیه‌های بهداشتی، مراجعات منظم برای پیگیری و درمان‌های تکمیلی بستگی دارد. بنابراین، توجه به بهداشت دهان و دندان و پیگیری‌های مستمر، کلید حفظ سلامت لثه‌ها و جلوگیری از پیشرفت بیماری‌های لثه است.
