سرطان می‌تواند تأثیرات مختلفی بر سلامت دندان‌ها داشته باشد. درمان سرطان ممکن است شامل شیمی درمانی و رادیوتراپی واستفاده از داروهای شیمی درمانی و رادیوتراپی باشد که می‌تواند باعث خشکی دهان شود. این مسئله ممکن است خطر بروز عفونت‌های دندانی را افزایش و عوارض دندان را تسریع کند. همچنین، برخی داروهای شیمی درمانی و رادیوتراپی استفاده شده در درمان سرطان می‌توانند باعث تغییر رنگ دندان‌ها شوند.برای حفظ سلامت دندان‌ها در برابر اثرات داروهای شیمی درمانی و رادیوتراپی ، بیماران باید به دندان‌های خود توجه و مراقبت کنند و با دندانپزشک خود مشاوره کنند.در این مقاله به بررسی دقیق تر تاثیر داروهای شیمی درمانی و رادیوتراپی برسلامت دهان ودندان میپردازیم.
تأثیر داروهای شیمی درمانی و رادیوتراپی بر سلامت دهان و دندان
درمان سرطان با استفاده از داروهای شیمی درمانی و رادیوتراپی می‌تواند تأثیرات نامطلوبی بر سلامت دهان و دندان بیماران داشته باشد برخی از این تأثیرات عبارتند از:
خشکی دهان (Xerostomia): به کاهش ترشح بزاق به دلیل تأثیر داروها بر غدد بزاقی گفته می‌شود که این وضعیت منجر به افزایش خطر پوسیدگی دندان و عفونت‌های دهانی می‌گردد، زیرا بزاق به طور طبیعی به تمیز کردن دهان، شستن ذرات غذا و باکتری‌ها، خنثی‌سازی اسیدهای دهانی و حفظ سلامت بافت‌های دهان کمک میکند.
التهاب و زخم در حفره دهان: در حفره دهان ممکن است به دلیل تأثیر مستقیم برخی داروها بر بافت‌های دهان ایجاد شود. این داروها می‌توانند منجر به بروز زخم‌های دردناک و التهاب شوند که می‌تواند تأثیرات منفی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد.این زخم‌ها و التهاب‌ها می‌توانند باعث درد شدید، مشکلات در خوردن و بلعیدن، و دشواری در صحبت کردن شوند. علاوه بر این، وجود زخم‌های باز در دهان می‌تواند خطر عفونت‌های ثانویه را افزایش دهد. برای مدیریت این وضعیت، مشاوره با پزشک یا دندانپزشک ضروری است تا بتوانند داروهای جایگزین تجویز کنند یا درمان‌های مناسب برای کاهش التهاب و درد را پیشنهاد دهند. اقدامات مراقبتی مانند حفظ بهداشت دهان و دندان، استفاده از دهان‌شویه‌های خاص و اجتناب از مصرف مواد تحریک‌کننده نیز می‌توانند به بهبود وضعیت کمک کنند.
اقدامات پیشگیرانه
در طی درمان‌های شیمی‌درمانی و رادیوتراپی،پیروی از برنامه‌های مراقبتی دقیق می‌تواند به حفظ سلامت دهان و دندان کمک کند و از بروز مشکلات جلوگیری نماید.در اینجا چند اقدام پیشگیرانه پیشنهاد میکنیم:
مراقبت‌های بهداشتی دهان و دندان
مسواک زدن:
استفاده از مسواک نرم: مسواک‌های نرم به کاهش تحریک‌پذیری و جلوگیری از آسیب به بافت‌های نرم دهان کمک میکنند.
خمیر دندان فاقد مواد سایشی:استفاده از خمیر دندان‌های بدون مواد سایشی دوبار در روز به حفظ سلامت مینای دندان و کاهش آسیب به بافت‌های دهان کمک میکند.
استفاده از نخ دندان:
تمیز کردن دقیق بین دندان‌ها: نخ دندان برای جلوگیری از تجمع پلاک و حفظ بهداشت بین دندان‌ها ضروری است.
شستشوی دهان:
محلول آب و نمک: شستشوی دهان با محلول آب و نمک به کاهش باکتری‌ها و تسکین التهاب کمک میکند.
محلول بی‌کربنات سدیم: استفاده از محلول بی‌کربنات سدیم برای خنثی کردن اسیدهای دهانی و کاهش باکتری‌ها موثر است.
ویزیت‌های منظم دندانپزشکی
ویزیت‌های منظم دندانپزشکی شامل مراجعه دوره‌ای به دندانپزشک هر 3 تا 6 ماه یکبار برای بررسی و درمان مشکلات احتمالی دهان و دندان است، که این امر به شناسایی زودهنگام و پیشگیری از مشکلات جدی کمک میکند.همچنین، انجام پروفیلاکسی، یعنی تمیز کردن پلاک و جرم دندان، قبل از شروع درمان‌های شیمی‌درمانی و رادیوتراپی، برای جلوگیری از عوارض جانبی و مشکلات دهانی در طول این درمان‌ها بسیار مؤثر است. این اقدامات به حفظ سلامت دهان و دندان و کاهش خطر عفونت‌ها و سایر مشکلات کمک میکنند.
استفاده از داروهای حفاظتی
برای مدیریت خشکی دهان و کاهش آسیب به بافت‌های دهانی، می‌توان از داروهای حفاظتی استفاده کرد. داروهایی مانند پیلوکارپین به تحریک ترشح بزاق کمک میکنند که این امر باعث کاهش خشکی دهان می‌شود.
رژیم غذایی مناسب
برای حفظ سلامت دهان و دندان و جلوگیری از تحریکات اضافی، جویدن آرام غذاها و استفاده از مواد غذایی نرم و مغذی اهمیت دارد. همچنین، پرهیز از مصرف غذاهای اسیدی، شیرین و سخت که می‌توانند باعث تحریک و آسیب به بافت‌های دهان و دندان شوند، ضروری است. این اقدامات به کاهش ناراحتی‌های دهانی و حفظ سلامت دندان‌ها کمک میکنند.
پیگیری مشکلات دهان و دندان
در صورت بروز مشکلات دهان و دندان مانند خشکی دهان، زخم، عفونت، یا دیگر مشکلات، ضروری است که این مسائل بلافاصله به پزشک یا دندانپزشک گزارش شود. این اقدام پیشگیرانه به کنترل و کاهش مشکلات دهان و دندان در طول دوره درمان کمک میکند و به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک می‌نماید.
روش‌های تکمیلی برای حفظ سلامت دهان و دندان در طول درمان شیمی‌درمانی و رادیوتراپی
علاوه بر اقدامات پیشگیرانه اولیه، می‌توان از روش‌های دیگری نیز برای حفظ سلامت دهان و دندان در طول درمان شیمی‌درمانی و رادیوتراپی استفاده کرد. این روش‌ها می‌توانند به کاهش عوارض و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کنند. در ادامه به توضیح این روش‌ها میپردازیم:
استفاده از ژل‌های فلوراید
ژل‌های فلوراید با تقویت مینای دندان‌ها و پیشگیری از پوسیدگی،به سلامت دندان‌ها کمک میکنند روزانه بعد از مسواک زدن یا در قالب‌های مخصوصی که راحتی در استفاده و پوشش کامل دندان‌ها را فراهم میکنند،استفاده شود.
استفاده از پروبیوتیک‌ها
مصرف پروبیوتیک‌ها می‌تواند به تعادل میکروبیوم دهان کمک کرده و از عفونت‌های دهانی پیشگیری کند. این پروبیوتیک‌ها می‌توانند به‌صورت مکمل‌های غذایی یا در محصولات لبنی مفید مانند ماست‌های پروبیوتیک مصرف شوند تا به حفظ سلامت دهان و دندان کمک کنند.
بکارگیری تکنیک‌های بازتوانی
انجام تمرینات بازتوانی می‌تواند به بهبود جریان بزاق و عملکرد بلع کمک کند که این تمرینات توسط متخصص درمان گفتار و زبان تجویز می‌شوند.این تمرینات شامل تمرینات ساده‌ای است که می‌تواند به بهبود عملکرد عضلات و افزایش ترشح بزاق کمک کند.
استفاده از محلول‌های دهان شویه
استفاده از دهانشویه حاوی کلرهگزیدین می‌تواند به کنترل و پیشگیری از عفونت‌های دهانی کمک کند.این محلول‌ها می‌توانند به‌صورت روزانه یا چند بار در هفته استفاده شوند.
جلوگیری از خشکی دهان
مرطوب‌کننده‌های دهان و مصرف آب به‌طور مرتب از خشکی دهان جلوگیری میکند در حالی که اجتناب از مصرف دخانیات و الکل خشکی دهان را تشدید میکنند.
نتیجه گیری
با رعایت اقدامات پیشگیرانه اولیه و بهره‌گیری از روش‌های مراقبتی در طول و پس از انجام درمان،می‌توان عوارض دهانی ناشی از داروهای شیمی درمانی و رادیوتراپی را به طور قابل توجهی کاهش داد.این اقدامات شامل ویزیت دندانپزشک قبل از شروع درمان، مراقبت‌های روزانه از دهان و دندان، استفاده از مرطوب‌کننده‌های دهانی، پرهیز از مواد محرک و انجام مراقبت‌های دهانی منظم در طول و پس از درمان است.
